W Wikipedii był błąd. To mogło być przyczyną pomyłki w "Milionerach"

Jeden z dociekliwych komentatorów zwrócił uwagę, że źródłem pomyłki mogła być Wikipedia. W jej polskiej wersji miała być, według niego, zamieszczona informacja, że dzwon po raz pierwszy odezwał się w maju 1895 roku. Angielska Wikipedia precyzuje, że to tylko data otwarcia wieży, ale dzwon zadzwonił po raz pierwszy kilka miesięcy później - w lipcu. Dziś w polskiej Wikipedii widnieje taka sama informacja, jak w angielskiej.

Zapytana o tę sprawę rzeczniczka Wikipedii, Nina Gabryś przysłała oświadczenie. Można w nim przeczytać m.in.: "Wikipedię, która liczy już prawie 1 500 000 artykułów redaguje na bieżąco ponad 1500 osób miesięcznie. I jak każdy efekt pracy ludzkiej, także ta encyklopedia może niekiedy zawierać błędy lub niedociągnięcia. Podobnie jak zdarza się to źródłom drukowanym. Jednak ogromną przewagą Wikipedii nad innymi źródłami wiedzy jest fakt, że pozostaje ona w nieustannym procesie korekty, rozbudowy i aktualizacji. Raz wydrukowanej papierowej encyklopedii nie możemy poprawić. Tymczasem Wikipedia poprawiana jest nieustannie". 

Wrze w naukowym środowisku

Wynajdywanie błędów w Wikipedii i ich poprawianie jest prawie tak stare, jak sama internetowa encyklopedia - już dekadę temu na forach prowadzonych przez specjalistów z różnych dziedzin, toczyły się gorące dyskusje na temat pomyłek i nieścisłości w poszczególnych hasłach. Szczególnie aktywne w tej kwestii od zawsze było środowisko historyków.

Tylko na jednym z forów znaleźć można całą litanię błędów: jeden z komentatorów zauważył, że Akademię Krakowską założono w 1364 roku, a Wikipedia twierdziła, że stało się to... pół wieku wcześniej. Ktoś inny krytykował hasło o Józefie Bemie - według Wikipedii, kiedy przyjął islam, za jego przykładem zrobiło to ponad 6 tys. Polaków, podczas gdy autor zajmujący się naukowo tym tematem, Istvan Kovacs, określa ich liczbę na zaledwie kilka czy kilkanaście osób. Kolejna osoba zżymała się na podane w Wikipedii liczby żołnierzy różnych formacji pod komendą Jana Sobieskiego w bitwie pod Niemirowem. Po tym wyliczeniu błędów jeden z uczestników rozmowy zaproponował założenie Historycznego Komitetu Poprawiania Błędów Historycznych na Wikipedii. 

Diagnozy i transfery

Można to uznać za czepialstwo osób związanych ze środowiskiem naukowym i burzyć się, że w praktyce nie ma wielkiego znaczenia, ilu jeźdźców uczestniczyło w bitwie kilkaset lat temu. Ale wokół Wikipedii pojawiły się też uwagi znacznie bardziej niepokojące. W 2014 roku grupa naukowców zajmujących się medycyną przeanalizowała hasła poświęcone chorobom. W prawie każdym z nich znaleźli "rażące błędy i informacje sprzeczne z najnowszymi badaniami medycznymi".

W odpowiedzi na ten raport, szefostwo Wikipedii wydało oświadczenie, z którego wynikało, że nie jest ona źródłem wiedzy medycznej i zanim wystawi się diagnozę samemu sobie na podstawie jej zapisów, należy raczej udać się do lekarza.

Nie zawsze chodziło o błędy, których zauważenie wymagało fachowej wiedzy i nie zawsze rzecz dotyczyła spraw tak ważnych, jak rozpoznawanie chorób. Jednym z najbardziej znanych przykładów rażącego błędu rozpoznanego nawet przez osoby zajmujące się danym tematem tylko amatorsko, była afera z ubiegłej jesieni, która podniosła temperaturę fanów i fanek koszykówki na całym świecie.

W czasie transferów między drużynami NBA w Wikipedii pojawiła się nieprawdziwa informacja o tym, że zawodnik klubu Indiana Pacers Myles Turner wcześniej występował przez krótki czas w Boston Celtics. Znawcy niuansów amerykańskiej ligi koszykarskiej śmiali się w głos na taką sugestię. 

Zmień wpis. Sam albo przy pomocy hakera

Ta sprawa znalazła zresztą ciąg dalszy i została obrócona w żart. W haśle dotyczącym zawodnika pojawiły się kolejne zaskakujące informacje, tym razem - wyraźnie humorystyczne. W rozdziale o jego życiu prywatnym można było przeczytać, że zajmuje się budowaniem konstrukcji z klocków Lego i jogą. Szybko okazało się, że to rzeczywiście żarty umieszczone w Wikipedii celowo.

To przykład praktyki, która - jak się okazuje - jest nader częsta. Otwarta struktura Wikipedii pozwala na nie do końca kontrolowane zmiany. Znany przykład także wiąże się ze sportem. Kiedy jesienią 2014 roku polska reprezentacja piłkarska wygrała z Niemcami, na stronie zawierającej życiorys jednego z polskich zawodników, Sebastiana Mili, pojawił się dopisek: "11.09.2014 Do*******ił Niemcom na 2:0 bramę, że aż się Niemcy posrali z wrażenia". Wpis szybko zniknął.

Niektórzy - jak ten wulgarny kibic - sami dokonywali zmian, inni korzystali z pomocy specjalistów. W 2016 roku serwis Niebezpiecznik, zajmujący się bezpieczeństwem w internecie, podawał informację o tym, że w portalu Allegro pojawiło się ogłoszenie o usługach hakerskich, polegających na zmianie wpisów w Wikipedii. 

Groźne substancje i człowiek-grzyb

Czasem żarty w Wikipedii pojawiają się na skutek działań osób redagujących hasła. Chodzi jednak o coś innego - to nie robienie sobie żartów z innych, ale opisywanie cudzych żartów, obecnych w publicznym dyskursie.

Na skutek takiego właśnie działania w Wikipedii pojawiło się hasło o starym chemicznym żarcie, czyli monotlenku diwodoru "niezwykle groźnej substancji, która jest głównym składnikiem kwaśnych deszczów, wdychana może doprowadzić do śmierci, a w postaci gazowej może powodować oparzenia. Prowadzi też do erozji gruntów i niszczenia zabytków". Chodziło oczywiście o zwykłą wodę.

Innym popularnym przykładem, który niedawno stał się tematem wielu memów jest wpis o mistyfikacji rosyjskiej telewizji z początku lat 90. W jednym z programów przedstawiona została, całkowicie wymyślona, hipoteza, że na skutek nadużywania grzybów halucynogennych Lenin... sam stał się grzybem. Brzmi absurdalnie, ale uwierzyło w to tyle osób, że ówczesne władze musiały dementować tę informację. 

Dzwon już nie dzwoni inaczej w Anglii i w Polsce

W oświadczeniu Wikipedii w sprawie błędu na temat Big Bena znaleźć można także odpowiedź na pytanie o rozbieżności między wersjami językowymi serwisu, a przy okazji przyznanie, że w polskim haśle o londyńskim dzwonie rzeczywiście była pomyłka: "Błąd w haśle Big Ben już teraz został skorygowany, a poprawiona informacja opatrzona przypisem. Wikipedyści pracują nad dalszą poprawą i rozbudową artykułu. Edytorzy i edytorki Wikipedii dodają informacje do haseł, opierając się na zewnętrznych źródłach informacji, zgodnie z zasadą weryfikowalności. Zgodnie z tą zasadą każda trafiająca do Wikipedii informacja powinna być poparta przypisem wskazującym, skąd została zaczerpnięta" - czytamy w oświadczeniu. Jak napisano dalej:

"Dzięki temu osoby czytające artykuł mogą sprawdzić nie tylko wiarygodność samej informacji, ale też źródła, z którego pochodzi. I choć ten podstawowy mechanizm zabezpieczający wiarygodność Wikipedii obejmuje już wszystkie nowo tworzone hasła i coraz więcej dotychczasowych, to wciąż jeszcze niektóre starsze artykuły mogą wymagać poprawy pod tym względem. Dlatego korzystając z Wikipedii, warto zwrócić uwagę na to, czy informacje, po które sięgamy, opatrzone są przypisem. Wszystkie wersje językowe powstają od siebie niezależnie, tworzone przez osobne społeczności. Artykuły mogą, ale nie muszą być pomiędzy sobą tłumaczone. Dlatego pomiędzy poszczególnymi wersjami Wikipedii mogą występować różnice".