"Proletariat planu" dostanie pomoc od Netfliksa. Czy jest za co dziękować? [Opinia]

Pandemia trwa, rząd kłóci się o wybory, a cała branża filmowa stoi. Dużo mówi się o problemach aktorów czy reżyserów, którzy nagle zostali pozbawieni jakiegokolwiek źródła dochodu. Myślicie, że trudno jest współczuć tym, którzy zdążyli się dorobić willi pod Warszawą i domku na Mazurach, a za jeden występ w telewizji zgarniają tyle, na ile wielu z nas musi pracować pół roku? Owszem, ale przecież jest wielu twórców, którzy swoje kariery rozwijają z dala od blasku fleszy i są gorzej opłacani niż ich koledzy po fachu, których nazwiska kojarzymy z kolorowej prasy.

A co z tymi, którzy obsługują plan od strony technicznej? Co z oświetleniowcami, wózkarzami, kierownikami planu, charakteryzatorami i całym zastępem osób, bez których żaden film nie mógłby powstać?

W Święto Pracy upomniała się o nich Jagoda Szelc, reżyserka docenionych thrillerów "Wieża. Jasny dzień" i "Monument". Szelc jest młodą twórczynią, w której wielu pokłada nadzieje, bo już zdążyła udowodnić, że potrafi robić bezkompromisowe, odważne i jednocześnie spełnione artystycznie kino. Ale to, co imponuje jeszcze bardziej, to jej konsekwentna postawa w podejściu do pracy z ekipą filmową. Szelc zawsze podkreśla w wywiadach, że film nie tyle jest jej własnym dziełem, co efektem pracy z grupą osób, o których prawa reżyserka nie waha się upomnieć.

Zobacz także: Kulisy filmowej charakteryzacji. W dwie godziny zrobił z niego zombie

Przy okazji promocji "Monumentu" Szelc opowiadała o nadużyciach, jakie dotykają studentów wydziałów aktorskich. Teraz, zamiast mówić o swoich problemach w czasach pandemii, napisała o tych, których dotknęła ona znacznie bardziej. "Chciałabym napisać o scenografkach, charakteryzatorach, kostiumografkach, scripterach, techniczkach obsługi kamery i dźwięku, dyżurnych, kierowniczkach planu, budowniczych dekoracji, rekwizytorkach, technikach obsługi agregatów, kierowczyniach, klapserach, asystentach etc. Te osoby nie mają ubezpieczenia zdrowotnego, bo nie mają na nie szansy" – napisała Szelc w artykule "Proletariat planu" dla pisma "Ekrany".

"Nie zarabiają dużo. Zdarza się, że traktowani są podle. Zawsze pracują w pośpiechu i muszą nadrabiać za nasze reżyserskie niekompetencje […]. Znoszą pokrzykiwania i ataki histerii. W ciszy, bo na planach panuje hierarchia. No i są zatrudniani, jeśli 'ktoś ich lubi'. Więc muszą starać się być lubiani. Znoszą ponaglenia i niezadowolenie, bo 'coś nie jest idealnie'. Rzadko mają oszczędności, bo jak mieliby oszczędzać? Praca raz jest, raz jej nie ma" – kontynuowała.

Czy w takim razie zignorowanie przez Patryka Vegę zasad kwarantanny społecznej i nieprzerwanie zdjęć do nowego filmu w czasie pandemii można potraktować jako wyciągnięcie pomocnej dłoni w stronę ekipy filmowej? Zdaniem Szelc jest to forma wyzysku: "[…] co to za kraj(ek), w którym pozwala się na taki wyzysk? I czy przyjemnie się sra na ludzi, którzy nie mają ubezpieczenia zdrowotnego nawet na okres trzech miesięcy w czasie pandemii?".

Ale oto dziwnym zbiegiem okoliczności 4 maja na adres redakcji WP wpływa informacja prasowa o tym, że Netflix przekaże Krajowej Izbie Producentów Audiowizualnych (KIPA) 2,5 mln zł na uruchomienie funduszu pomocowego dla najbardziej poszkodowanych pracowników branży telewizyjnej i filmowej w Polsce. Kim są ci najbardziej poszkodowani? To profesjonaliści, "[…} których rzemiosło jest niezwykle istotne dla jakości produkcji, a którzy, często będąc freelancerami, nie mogą pracować ze względu na niemal całkowite zatrzymanie produkcji. Pomoc zostanie skierowana do wszystkich pionów filmowych - osób pracujących przy scenografii, charakteryzacji, kostiumach, dźwięku, a także do operatorów zdjęć, asystentów kamer, focus puller’ów, gafferów, autorów storyboardów i wielu innych reprezentujących zawody tzw. below the line".

Pierwsza myśl, jaka pojawia się w mojej głowie: "super!". Ale zaraz za nią pojawiają się kolejne: "czy 2,5 mln zł może realnie pomóc?", "czy to przypadkiem nie jest tylko działanie wizerunkowe?".

Jasne, Netflix to ogromna korporacja i naiwnym byłoby wierzyć, że takie działanie podyktowane jest tylko i wyłącznie troską o dobro pracowników branży filmowej. Co ciekawe, akurat ta firma nie może na razie narzekać na straty. W kwietniu 2020 r. Netflix pod względem ceny akcji i ogólnej wartości opartej na akcjach przegonił na amerykańskiej giełdzie Disneya. Platforma osiągnęła wycenę na poziomie 187,3 mld dolarów.

Skutki gospodarcze pandemii dotkną nas wszystkich. Jeśli nie teraz, to z pewnością za jakiś czas. Netflix zdaje się o tym wiedzieć i robi coś, co może wydać się imponujące: mimo że w zasadzie wszystkie nowe produkcje zostały zawieszone, ich ekipy nadal otrzymują wypłaty. Ponadto platforma przekaże pieniądze dla specjalistów z branży filmowej nie tylko w Polsce. W sumie przeznaczy na to 150 mln dolarów. Czy takie decyzje faktycznie zasługują na uznanie? Czy dbanie o swoich pracowników i inwestowanie we własną branżę zagrożoną kryzysem naprawdę jest gestem, za który magnatowi streamingowemu należą się brawa?

Obawiam się, że niestety tak, bo żyjemy w systemie, w którym wyzysk traktowany jest jak coś normalnego. Obecna sytuacja ujawnia niedociągnięcia tego systemu. Ci najbardziej wyzyskiwani zostają na lodzie, a przecież bez nich branża nie będzie mogła funkcjonować.

Te 2,5 mln zł zainwestowanych w polskich filmowców to nie jest z perspektywy Netfliksa wiele. Ale z perspektywy freelancerów zatrudnianych na planach na umowach śmieciowych to może być jedyna pomoc w tych trudnych czasach. Jagoda Szelc kończy swój artykuł słowami: "Pomyślmy czasem o 'NICH'. Tak naprawdę". Podłączam się do tego apelu.